Gdy w dolinie grałem piosenki,
By weselej życie biegło,
Wtedy dziecko z malej chmurki
Wychylając się tak rzekło:
"Zagraj piosnkę o Baranku!"
- Uczyniłem to z rozkoszą.
Chłopczyk prosił: Zagraj jeszcze...
- Grałem, a on słuchał płacząc.
"Teraz zostaw swą fujarkę
I wyśpiewaj wszystko w pieśni."
- Zatem pięknie zaśpiewałem,
By zapłakać mógł z radości.
"Grajku, teraz pieśni spisz,
By radości odrobinę
Każdy w księgach znaleźć mógł"
- Więc zerwałem pustą trzcinę
I zgrubiłem proste pióro,
Zabarwiłem czystą wodę,
Zapisałem pieśni szczęścia,
Aby cieszyć serce młode.
William Blake
przełożył Krzysztof Puławski
William Blake – XVIII-wieczny angielski poeta, rytownik, malarz, drukarz i mistyk, prekursor romantyzmu.Przez współczesnych nazywany często mad Blake (szalony Blake),
zaliczany czasem do grona tzw. poetów wyklętych w literaturze angielskiej.
Pierwszy tom poezji Blake’a to Poetical
Sketches (Szkice poetyckie) z 1783 roku. W 1788 powstała książka There Is No Natural Religion („Nieistnienie
naturalnej religii), opatrzona charakterystycznymi kolorowymi iluminacjami i sztychami ,
co stało się znakiem firmowym artysty.
Wkrótce potem ukazały się najsłynniejsze
zbiory wierszy i rycin – Songs of
Innocence (1789, „Pieśni niewinności) i Songs of Experience (1794, „Pieśni doświadczenia). Należy je
traktować jako jedną całość – przedstawienie kontrastów występujących w życiu
człowieka; harmonia ściera się bezustannie z cierpieniem, niewinność z
bolesnym, odzierającym ze złudzeń doświadczeniem.
W roku 1789, w wyniku fascynacji myślą
teologiczną szwedzkiego filozofa i mistyka Emanuela Swedenborga, Blake’owie przyłączyli
się do Nowego Kościoła Swedenborgiańskiego. Szybko jednak z niego
wystąpili, a sam Swedenborg stał się obiektem parodii w „Zaślubinach nieba i
piekła". Ciekawostką jest, że zgodnie z sugestiami Swedenborga, Blake zamierzał
sprowadzić dla siebie konkubinę, gdy jego małżonka okazała się bezpłodna,
porzucił jednak ten pomysł z powodu oporów żony. Małżeństwo pozostało
szczęśliwe aż do śmierci Blake’a, mimo początkowych problemów z analfabetyzmem
Catherine oraz ich bezdzietności.
Oprócz Swedenborga, Blake’a inspirował
także autor „Raju utraconego”, John Milton,
szczególnie w próbach określenia własnych definicji nieba i piekła. Między 1790
a 1793 powstało Marriage of Heaven
and Hell („Zaślubiny nieba i piekła), stworzone w duchu Miltona i Dantego. Co ciekawe, piekło nie było dla Blake’a miejscem wiecznej kaźni, lecz źródłem
niczym niepohamowanej energii. Dobro i Zło uściślał Blake jako dwa przeciwieństwa,
niezbędne dla ludzkiej egzystencji. „Dobro
to bierność posłuszna Rozumowi, Zło to aktywność wyrastająca z Energii”.
Niektórzy upatrują w tym utworze zapowiedzi teorii Freuda,
opisującej konflikt id i superego,
a także też Nietzschego o moralności niewolników i
moralności panów. Dzieło to jest jednak przede wszystkim przedstawieniem
swoistej mitologii Blake’a, której podsumowanie i pełną ilustrację zawierają
późniejsze utwory prozatorskie, jak The
Book of Urizen (Księga Urizena) z 1794 r., The Book of Los(1795, Księga Losa) i inne. Różne sfery
istnienia wyrażają tzw. Four Zoas (Czterej
Zoa), o imionach Urizen, Tharmas, Luvah i Urthona. Urizen jest
utożsamiany z Jahwe –
prawodawcą, superego i symbolizuje Rozum. Tharmas to ludzkie ciało,
naturalistyczne doświadczenie. Luvah – Król Miłości, czasem zwany
również Orc, to „zbuntowane dziecię” ludzkich emocji. Urthona, lub
inaczejLos, reprezentuje Wyobraźnię i wizjonerską Intuicję. Owe cztery potęgi
tworzą wspólnie raj, w przeciwieństwie do Ulro, miejsca ziemskiego
bytowania człowieka nie oświeconego wizją. To tylko wybrane, najważniejsze
aspekty Blake’owej mitologii.
Biblijne metafory pojawiające się
nierzadko w dziełach Blake’a zrodzone były z tradycji purytanów, kwarków, anabaptystów i
innych protestanckich odłamów chrześcijaństwa. Jednym z ciekawszych przejawów
biblijnych wizji jest wystawiona w Nowym Jorku akwarela The Great Red Dragon and a Woman Clothed In
the Sun (Wielki czerwony smok i niewiasta obleczona w słońce), oraz The River of Life (Rzeka życia), z
cyklu 80. malowideł zwanych Biblią Blake’a.
Blake wyznawał pogląd, iż najważniejszym
doznaniem mistycznym jest objawienie. Liczne wizje, jakich doświadczał, zdawały się
wspierać go w tym poglądzie i prowadzić przez życie zarówno człowieka, jak i
artysty. Podkreślał wagę Poetyckiego Geniuszu w procesie tworzenia. Wyobraźnia,
lub inaczej Wizja, to boski pierwiastek w każdym człowieku, porównywany z samym Jezusem.
Jezus to ucieleśnienie Wyobraźni, a jego uczniowie to Artyści – żyli i działali
pod wpływem impulsu, a nie reguł. „Poeta, malarz, muzyk, architekt: mężczyzna
czy kobieta, nie będąca jednym z nich, nie jest chrześcijaninem.” Świat rzeczywisty był według Blake’a
przeszkodą osłabiającą, wręcz uśmiercającą Wyobraźnię. Dość wyraźnie
przeciwstawiał też Sztukę Nauce podkreślając, że „Sztuka jest Drzewem Żywota,
Nauka jest Drzewem Śmierci”
Blake nie tworzył dla ludzi prostych.
Pragnął odbiorcy o dużo wyższym od pospolitego poziomie.
To, co wielkie, jest nieuchronnie ukryte
przed słabymi. To, co oczywiste dla idioty, nie jest warte mego zachodu.
The Great Red Dragon and a Woman Clothed In the Sun
