INCA

Imperium Inków ze stolicą w Cusco, Peru, osiągnęło swój największy zasięg w XV wieku, rozciągając się od płn. Chile do Ekwadoru. Pomimo braku koła oraz systemu pisma, charakteryzowało się wysokim poziomem cywilizacyjnym...
                                                           Longman's English Larousse

Inca. Teraz jest tylko to.
Skoro przeszłość już przeszła,
przyszłość staje się fikcją:
ogród otoczony murem,
gdzie stoję w innym życiu,

pełen blasku leżak
nieruchomy jak świerszcz
w dusznej poświacie księżyca.
Zegar słoneczny zapisuje cienie
wyblakłe od świateł pobliskich domów.

A łabędzie wystawiają na pokaz
ociekające dzioby,
lecz twoje wargi rozchyliły się,
by całować lub mówić.
Nie wiem sam. Inca.

Teraz jest tylko to:
derwisz ogrodowej polewaczki,
palisandrowy taktomierz,
którego kluczyk gdzieś zaginął
i nigdy się nie odnajdzie.

Inca. Będziemy patrzeć na gołębie
zmieniające szarość na biel,
jakby je kto szarpnął
niczym żaluzje
w drugiej sypialni.

Tam, gdzie śpi dziecko. Inca.
Zagubiłem się w myślach,
próbując pisać.
Beczka pełna wody żongluje
kroplami deszczu. Inca.

Łzy zbierają się w twoich oczach,
kiedy czytasz pustą kartkę,
nie wiedząc, co chce ci powiedzieć.
Teraz jest tylko to:
długi, nie napisany wiersz,

który nieomal czci
pasternakowe pięty mojej córki
i jej blade, doskonałe brodawki
jak blizny, które zostały po liściach.
Inca. Jak unosi się jej nocna koszula...

Jak nadchodzi z poważną miną
ze wszystkich stron ogrodu,
w garści trzymając sekret,
który chce mi pokazać,
jak gdyby w jakiś sposób

wynalazła koło. O Inca.

z tomu Rich

Craig Raine

przełożył Jerzy Jarniewicz

Craig Raine – angielski poeta i krytyk literacki.

W latach 1963-1966 Raine studiował język i literaturę angielską w Exeter College Uniwersytetu Oksfordzkiego, tam również w latach 1969-1971 przygotowywał dysertację doktorską na temat poezji Samuela Taylora Coleridge’a, lecz nie uzyskał tytułu, zrezygnowawszy z jej pisania po otrzymaniu rocznej posady wykładowcy w Exeter. Później wykładał w różnych oksfordzkich kolegiach i redagował pisma literackie. Jego studentami byli m.in. Martin Amis i Christopher Reid. W latach 70. zaczął też publikować swoje wiersze, początkowo w czasopismach; cieszyły się one sporym zainteresowaniem krytyki, co zaowocowało m.in. dwukrotnym zdobyciem Cheltenham Poetry Prize oraz w 1978 roku drugiego miejsca w konkursie National Poetry Competition. W tym samym roku ukazał się entuzjastycznie przyjęty przez krytykę debiutancki tomik Raine’a pt. The Onion, Memory, a w 1979 kolejny – A Martian Sends a Postcard Home, będący prawdziwym wydarzeniem literackim. W 1981 roku Raine został redaktorem działu poezji w wydawnictwie Faber and Faber i stanowisko to piastował do 1991. Był tym samym pierwszym od czasówT. S. Eliota poetą w tym wydawnictwie, który przyjmował do druku swoje własne utwory. Od 1991 wykłada literaturę angielską w New College w Oksfordzie. Od 1972 roku jego żoną jest Ann Pasternak Slater, spokrewniona z Borysem Pasternakiem, również wykładowca Oksfordu (St Anne’s College); mają czworo dzieci.

Craig Raine jest również założycielem (1999) i redaktorem naczelnym wychodzącego w Oksfordzie kwartalnika literackiego „Areté”.

Styl obrazowania Raine’a określany jest często mianem „poezji marsjańskiej” (Martian poetry), a nazwy „szkoła Marsjan” używa się w odniesieniu do twórczości jego i jego naśladowców, do których należy przede wszystkim Christopher Reid. Jego wpływy da się zauważyć również w utworach Medbh McGuckian czy Davida Sweetmana. Terminu, szybko podchwyconego przez innych, użył po raz pierwszy James Fenton, nawiązując do tytułowego wiersza Raine’a ze zbioru A Martian Sends a Postcard Home, będącego typowym przykładem jego poetyki.

Poezja Raine’a gęsta jest od zaskakujących metafor i skojarzeń, często humorystycznych, ujmujących rzeczy zwyczajne i dobrze znane w sposób niezwykły – widziane są one oczami osób niejako z natury nie mogących ich automatycznie postrzegać i nazywać w sposób typowy (np. tytułowy Marsjanin ze wspomnianego wiersza, dziecko, osoby pochodzące z innego obszaru kulturowego).

Charakterystyczne dla stylu Raine’a jest również malarskie zwrócenie uwagi na szczegóły wizualne.

Poezja marsjańska wyrosła częściowo na gruncie poezji eksperymentalnej, lecz widać w niej również powinowactwo z tradycją angielskiej poezji metafizycznej (podobieństwa w stosowaniu konceptu), poezji nonsensu (Edward Lear, Lewis Carroll), a nawet literackiej tradycji staroangielskiej (wiersz i zawarte w nim metafory są niejako szaradą rozwiązywaną przez odbiorcę, stosowanie peryfraz na podobieństwo kenningów).

Raine jest również autorem libretta operowego pt. The Electrification of the Soviet Union, na podstawie opowiadania Borysa Pasternaka.

W Polsce twórczość Craiga Raine’a znana jest głównie dzięki tłumaczeniom Jerzego Jarniewicza, Jarosława Andersa i Piotra Sommera. Jego wiersze publikowane były m.in. w „Literaturze na Świecie”, spory wybór ukazał się w Antologii współczesnej poezji brytyjskiej pod redakcją Piotra Sommera (1983). Ukazały się również dwa odrębne wybory: dwujęzyczny Księga Proroctw i inne wiersze. The Prophetic Book and Other Poems (1991) w tłumaczeniu Jerzego Jarniewicza oraz Wolny przekład (1999) w tłumaczeniu J. Jarniewicza i Piotra Sommera. Craig Raine dwukrotnie odwiedził Polskę, w 1997 i 1999 roku.