ŚPIĄCY

Obrywam aniołom skrzydła bezsilnym muchom
pełzną w prochu własnego pierza różowe glisty powietrza
w tysiącach załamań oczu tysiąckrotnie powtórzony obraz upadku

Ty idziesz spać bratać się ze śmiercią
w jej czarnej woni drabina jakubowa się wznosi
wialnia mroku oczyszcza złotą pszenicę leżysz rozdwojony

W płomiennych muszlach wulkanów pływają bąble gazów
ciasto przyszłych metali i diamentów skwierczy jak skóra spalona
geologiczne warstwy bandaże dziejów zagojonych dawno

Czułe odbicie paproci w węglu kratery dymią
łzy stoków nieostygłych Chrystus płacze w krtanie opojów smutnych
księżyc urna z przewianym popiołem do której tylko błędna kometa zagląda

Jedwabna obwódka rzęs oko jagoda iskier pełna
patrzcie rozszerza się źrenica kreśląc kręgi Archimedesowe odstąpcie
związane u nasady nosa brwi przypominają ósemkę przewróconą na wznak

Składnica pełna worów czerwi księżycowa kropielnica jest pusta
cmentarz się żegna mnogim znakiem krzyża niezmordowanie i nadaremno
trumny wiszą w korzeniach róż Łazarzu ze snu się ocknij

Sen pusty grób nad ranem orszak łez się zatacza
w dół ku twym ustom zagubionym sól tej ziemi
każdy dźwięk z zewnątrz pohukuje posępnie kracze

Niesiesz swój smutek rękopis nigdy do końca nie dopisany
grzyb trujący a niewymownie powabny
talerz swej krwi z białymi ciałkami

Ziewasz domino w rozwartych wargach gra nieustająca
zlecą się osy roicielki na twoje usta ula człekokształtnego
bełkoczesz językami wieży Babel Wszystko jest zawodne

Strącasz dawno dojrzałe owoce wierszy z drzew poznania
pajęczyny po kątach wspomnienia w których przez dobrą chwilę turbuje się twój dech
mumie o powiekach złoconych śpią w muzeach i to jest miłość

František Halas
przełożył Józef Waczków

František Halas ( 1901- 1949) - czeski poeta i tłumacz.

Przyszedł na świat w rodzinie robotniczej, jego rodzice byli pracownikami przemysłu tekstylnego. W dzieciństwie był świadkiem powolnego umierania matki na gruźlicę, co odcisnęło piętno na jego późniejszej twórczości. Po ukończeniu szkoły pracował w księgarni i na własną rękę kontynuował naukę.

Od 1919 roku zaangażowany był w działalność rewolucyjną, za co po delegalizacji czeskiego Komsomołu trafił do aresztu. Od 1921 roku pracował dla prasy komunistycznej, pisywał do gazet Rovnost i Sršatec. Od 1924 roku należał do grupy Devětsil i współredagował jej pismo Pásmo, w tym czasie pisywał także dla Frondy. Dużo podróżował, zwiedził między innymi Włochy i Francję. W 1936, w przededniu wojny domowej wziął udział w zjeździe przedstawicieli kultury w Hiszpanii, a po powrocie do ojczyzny zaangażował się w działalność na rzecz niesienia pomocy temu krajowi. Podczas II wojny światowej działał w lewicowym podziemiu, m.in. pisywał do nielegalnego Rudégo práva. Po wojnie zaangażował się w politykę, pracował w Ministerstwie Informacji i był posłem na sejm.

Pod koniec jego życia, a szczególnie po przedwczesnej śmierci w 1949 roku jego twórczość była mocno atakowana, szczególnie przez socrealistów i marksistów. Jego twórczość doczekała się rehabilitacji dopiero po 1956 roku.

Początki twórczości Halasa są silnie związane z poetyzmem i brneńskim odłamem awangardowej grupy Devětsil. Pod jej wpływem debiutował w 1927 roku tomikiem „Sepia”. Bardzo szybko odszedł od ruchu awangardowego, a jego twórczość zmieniła charakter. Już w swoim drugim tomie „Kogut płoszy śmierć” zwrócił się przeciwko cywilizacji technicznej i dał wyraz swoim egzystencjalnym przemyśleniom. Na tym etapie twórczości chętnie odwoływał się do twórczości czeskiego romantyka Karela Hynka Machy. W wierszach Halasa licznie pojawiały się motywy śmierci, rozkładu i tragizmu życia. W 1935 roku ukazał się jego poemat „Stare kobiety”, w którym w przejmujący sposób ukazał samotność i pustkę bytowania starych ludzi pozbawionych jakichkolwiek perspektyw. Kolejny etap twórczości związany był z jego doświadczeniami wojennymi. Pojawiła się krytyka faszyzmu i liczne odwołania do patriotyzmu i ducha walki. Chętnie także nawiązywał do czeskich bohaterów narodowych, w tym chociażby do XIX-wiecznej pisarki Bożeny Němcovej („Nasza pani Bożena Němcová”). Po wojnie pojawiły się motywy odzyskanej wolności i milczącego heroizmu ofiar faszyzmu. Po śmierci Halasa, dopiero w 1957 roku, ukazał się ostatni tomik „I co?”, w którym po raz kolejny powróciły niepokoje egzystencjalne i pytania o sens życia.

Halas okazał się prekursorem egzystencjalizmu i poezji nastawionej na rozważania o przemijaniu i śmierci na gruncie czeskim. Wielu poetów wzorowało się potem na jego twórczości, mówi się nawet o tzw. linia Halasa, która działała w Czechach w opozycji do surrealistycznie nacechowanej linii Nezvala. Oprócz poezji Halas tworzył także wiersze dla dzieci, pisywał także liczne eseje, uwagi o poezji sztuce, krytyki poświęcone malarstwu i sztukom plastycznym. Zajmował się także tłumaczeniami z literatury polskiej, rosyjskiej, węgierskiej i narodów Jugosławii.

Pierwszy polski przekład utworu Halasa ukazał się w 1932 roku, było to tłumaczenie wiersza Litość z tomu „Kogut płoszy śmierć”, autorem przekładu, który wyszedł na łamach Gazety Polskiej, był Józef Aleksander Gałuszka. W okresie międzywojennym Halasa drukowały pisma Kamena, Pion, Prom, Ruch Słowiański i Zet.

Twórczość:

Sepia (Sepie, 1927)

Kogut płoszy śmierć (Kohout plaší smrt, 1930)

Twarz (Tvář, 1931)

Goryczka (Hořec, 1934)

Stare kobiety (Staré ženy, 1935)

Na oścież (Dokořán, 1936)

Robotnice (Dělnice, 1938)

Kadłub nadziei (Torzo naděje, 1938)

Nasza pani Bożena Němcová (Naše paní Božena Němcová, 1940)

Ja tam powrócę (Já se tam vrátím, 1947)

W szeregu (V řadě, 1948)

I co? (A co?, pośmiertnie 1957)